Με τις επιπτώσεις από την εξάπλωση του Κορωναϊου να έχουν γίνει ήδη αισθητές στις περισσότερες επιχειρήσεις, θέλουμε να συνοψίσουμε ότι αφορά σε μέτρα και ενέργειες που έχουν ληφθεί από το κράτος προς τις επιχειρήσεις οι οποίες βάσει νόμου έχουν αναστείλει τις εργασίες τους αλλά και για τις επιχειρήσεις που παραμένουν σε λειτουργία με σημαντική μείωση των δραστηριοτήτων τους λόγω της πανδημίας.
Παραμονή εργαζομένων κατ’ οίκον μετά από οδηγίες του ΕΟΔΥ
Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ πρέπει να παραμένουν κατ’ οίκον εργαζόμενοι με συμπτώματα που εμφανίζουν είτε οι ίδιοι είτε τα οικεία τους πρόσωπα και ο εργοδότης υποχρεούται να αποδεχθεί την αποχή τους από τα εργασιακά τους καθήκοντα άμεσα από τη στιγμή που θα λάβει γνώση του γεγονότος. Επιπρόσθετα, συστήνεται η απομάκρυνση των εγκύων εργαζόμενων γυναικών λόγω του ενδεχόμενου κινδύνου για τις ίδιες και για το κυοφορούμενο έμβρυο.
Κατά το διάστημα παραμονής του εργαζόμενου στην οικία του, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει το σύνολο των αποδοχών του εργαζόμενου, εκτός αν η επιχείρηση έχει αναστείλει τη δραστηριότητά της στο σύνολο ή μέρος αυτής λόγω εντολής δημόσιας αρχής για την αντιμετώπιση της μετάδοσης του κορωνοϊού.
Σε κάθε περίπτωση ισχύουν τα μέτρα που προβλέπονται βάσει της ΠΝΜ 2/11.03.2020, περί τηλεργασίας και άδειας ειδικού σκοπού γονέα εργαζόμενου και μπορούν να εφαρμοστούν ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες.
Απομάκρυνση από την εργασία εργαζόμενων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες
Για τους εργαζόμενους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, όπως αυτές εξειδικεύονται κάθε φορά από τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, των οποίων η κατάσταση υγείας ενδέχεται να τεθεί σε κίνδυνο λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, εφαρμόζονται αναλογικά τα προβλεπόμενα για τους εργαζόμενους σε κατ’ οίκον παραμονή για προληπτικούς λόγους.
Eπιχειρήσεις με προσωρινή απαγόρευση λειτουργίας
- Μη υποχρέωση καταβολής αποδοχών από εργοδότη – Στήριξη του κράτους μέσω επιδομάτων στους εργαζόμενους
Οι επιχειρήσεις που αναστέλλουν τη λειτουργίας τους λόγω προσωρινής απαγόρευσης κατόπιν εντολής δημόσιας αρχής, θεωρούνται ότι βρίσκονται σε ανωτέρα βία και κατ’ επέκταση δεν υπάρχει υποχρέωση χορήγησης αποδοχών από τον εργοδότη.
Για το λόγο αυτό, με την πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που εκδόθηκε στις 14.03.2020, θεσπίστηκε ειδικός μηχανισμός στήριξης των εργαζομένων με σχέση εξαρτημένης εργασίας σε επιχειρήσεις-εργοδότες, των οποίων η λειτουργία έχει προσωρινά απαγορευθεί λόγω των έκτακτων μέτρων αντιμετώπισης του κορωνοϊού COVID-19, συμπεριλαμβανομένων μέτρων οικονομικής στήριξης, αποζημίωσης ειδικού σκοπού, ασφαλιστικής κάλυψης, έκτακτων επιδομάτων και επιταγών κατάρτισης.
Οι επιχειρήσεις-εργοδότες στους οποίους επιβάλλεται ή έχει επιβληθεί το μέτρο της προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας, κατόπιν εντολής δημόσιας αρχής, υποχρεούνται να υποβάλουν υπεύθυνη δήλωση στο Πληροφοριακό Σύστημα (Π.Σ.) ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με την οποία δηλώνουν ότι η επιχείρησή τους τελεί υπό το καθεστώς προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας. Τα στοιχεία των εργαζομένων των επιχειρήσεων αυτών αντλούνται αυτόματα από το Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ.
Αντίστοιχα, οι εργαζόμενοι που εργάζονται με σχέση εξαρτημένης εργασίας σε επιχειρήσεις με προσωρινή απαγόρευση λειτουργίας, υποβάλλουν ατομικά υπεύθυνη δήλωση σε ηλεκτρονική πλατφόρμα, που τηρείται για τον σκοπό αυτό στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Οι εργαζόμενοι δηλώνουν τα προσωπικά τους στοιχεία, τα στοιχεία του προσωπικού τους τραπεζικού λογαριασμού (ΙΒΑΝ), καθώς και τα στοιχεία της επιχείρησης στην οποία εργάζονται, προκειμένου να συμπεριληφθούν στον ειδικό μηχανισμό στήριξης (λήψη επιδόματος).
Από τον ανωτέρω ειδικό μηχανισμό στήριξης εξαιρούνται:
α) όσοι εργάζονται εξ αποστάσεως,
β) όσοι διατελούν σε πάσης φύσεως νόμιμη άδεια,
γ) όσοι εργάζονται ως προσωπικό ασφαλείας και
δ) οι εργαζόμενοι, των οποίων η σχέση εξαρτημένης εργασίας δεν αναστέλλεται λόγω της απαγόρευσης λειτουργίας των επιχειρήσεων.
- Αναστολή καταβολής φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων
Σε επιχειρήσεις που επλήγησαν οικονομικά λόγω της εμφάνισης και διάδοσης του κορωνοϊού (COVID-19), δύναται να παρατείνεται η προθεσμία καταβολής και να αναστέλλονται η είσπραξη βεβαιωμένων οφειλών στις Δ.Ο.Υ ή τα Ελεγκτικά Κέντρα, καθώς και οι προθεσμίες καταβολής των δόσεων ρυθμίσεων ή διευκολύνσεων τμηματικής καταβολής βεβαιωμένων οφειλών. Κατά το χρονικό διάστημα παράτασης της προθεσμίας και αναστολής καταβολής των βεβαιωμένων οφειλών και των δόσεων ρυθμίσεων ή διευκολύνσεων τμηματικής καταβολής βεβαιωμένων οφειλών, τα οφειλόμενα ποσά δεν επιβαρύνονται με τόκους ή προσαυξήσεις.
Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, δύναται να παρατείνονται η προθεσμία καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, καθώς και οι προθεσμίες καταβολής των δόσεων ρυθμίσεων ή διευκολύνσεων τμηματικής καταβολής ασφαλιστικών εισφορών από επιχειρήσεις για τους απασχολούμενους μισθωτούς που αμείβονται με μισθό ή ημερομίσθιο, με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου ή ορισμένου χρόνου, με πλήρη ή μειωμένη ή εκ περιτροπής απασχόληση. Η παράταση της προθεσμίας καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών και των δόσεων ρυθμίσεων ή διευκολύνσεων τμηματικής καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, δεν επιβαρύνεται με τόκους ή προσαυξήσεις.
Επιχειρήσεις που λειτουργούν κανονικά με αύξηση φόρτου εργασίας λόγω της πανδημίας
- Επιχειρήσεις που έχουν εξαντλήσει τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων
Εφόσον εξακολουθεί να υφίσταται άμεσος κίνδυνος εμφάνισης και διασποράς του κορωνοϊού (COVID-19), η έλλειψη του οποίου βεβαιώνεται με απόφαση του Υπουργού Υγείας, και πάντως για χρονικό διάστημα μέχρι έξι (6) μηνών, επιχειρήσεις-εργοδότες που έχουν εξαντλήσει τα νομίμως προβλεπόμενα ανώτατα όρια υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων τους, δύνανται να τους απασχολήσουν υπερωριακά χωρίς σχετική απόφαση έγκρισης του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, η έκδοση της οποίας απαιτεί γνωμοδότηση του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας (Α.Σ.Ε.). Η εν λόγω υπερωριακή απασχόληση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ανώτατα ημερήσια όρια που προβλέπονται από τις σχετικές διατάξεις.
- Δυνατότητα έκτακτης και προσωρινής παρέκκλισης από την απαγόρευση λειτουργίας κατά τις Κυριακές και αργίες για συγκεκριμένες επιχειρήσεις
Επιτρέπεται, κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, η λειτουργία των επιχειρήσεων που έχουν ως αντικείμενο την παραγωγή, τη μεταφορά και τον εφοδιασμό τροφίμων, καυσίμων, φαρμάκων και παραϊατρικού υλικού προς καταστήματα/επιχειρήσεις πώλησης σχετικών ειδών.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τηρούνται οι σχετικές προστατευτικές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας για τα χρονικά όρια εργασίας των εργαζομένων.
Επιχειρήσεις που παραμένουν σε λειτουργία με σημαντική μείωση των δραστηριοτήτων τους λόγω της πανδημίας
Η εμφάνιση του κορωνοϊού ως πανδημία, δεν έχει πλήξει μόνο τις επιχειρήσεις που κατόπιν εντολής της δημόσιας αρχής για την προστασία της δημόσιας υγείας ανέστειλαν προσωρινά τη λειτουργία τους αλλά και έναν ευρύτερο κλάδο επιχειρήσεων που είτε άμεσα είτε έμμεσα είχαν συναλλαγές με αυτές. Με σκοπό την προάσπιση και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, ακολούθως προτείνονται κάποιες ενέργειες που έχουν σκοπό τη μείωση του κόστους του εργοδότη αλλά παράλληλα και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας.
- Εκ περιτροπής εργασία: Εκ περιτροπής απασχόληση θεωρείται η απασχόληση κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών κατά πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας. Η εκ περιτροπής εργασία μπορεί να λάβει δύο ειδικότερες μορφές: α) της συμφωνημένης (συμβατικής) εκ περιτροπής εργασίας και β) αυτής που εφαρμόζεται με μονομερή εργοδοτική απόφαση.
1η περίπτωση (συμφωνημένη εκ περιτροπής εργασία):
Η σχέση εκ περιτροπής εργασίας μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου και κατά τη διάρκεια μιας σύμβασης πλήρους απασχόλησης με μεταγενέστερη συμφωνία των μερών της, που λογίζεται ως τροποποίηση της αρχικής. Με τη σύμβαση εκ περιτροπής εργασίας συμφωνείται η εναλλαγή περιόδων εργασίας και μη εργασίας, με ανάλογη μείωση των καταβαλλόμενων αποδοχών. Η εναλλαγή αυτή μπορεί να συμφωνηθεί ελεύθερα με διάφορους συνδυασμούς, με μόνο περιορισμό η εργασία να παρέχεται κατά πλήρες ημερήσιο ωράριο. Έτσι, επιτρέπεται να συμφωνηθεί μειωμένη εβδομαδιαία εργασία (λ.χ εργασία από μία έως τέσσερις ημέρες την εβδομάδα) ή συνδυασμός μειωμένης εβδομαδιαίας εργασίας για κάποιες μόνο εβδομάδες του μήνα (λ.χ. τρεις ημέρες εργασίας κάθε δεύτερη εβδομάδα) ή εναλλαγή πλήρους μηνιαίας εργασίας με μήνες περιορισμένου εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας κ.ο.κ.
Για την εγκυρότητα μιας τέτοια συμφωνίας επιβάλλεται ο έγγραφος τύπος (τροποποιήσεις συμβάσεων εργασίας) και θα πρέπει εντός 8 ημερολογιακών ημέρων από τη σύναψη της συμφωνίας να γνωστοποιηθεί στην Επιθεώρηση Εργασίας μέσω του πληροφοριακού συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
2η περίπτωση (μονομερή εργοδοτική απόφαση για εκ περιτροπής εργασία):
Παρέχεται η δυνατότητα στον εργοδότη, σε περίπτωση περιορισμού της δραστηριότητάς του, να επιβάλει στην επιχείρησή του σύστημα εκ περιτροπής εργασίας, μέχρι εννέα (9) μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος. Η επιβολή του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας προβλέπεται αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας.
Προϋποθέσεις της σύννομης μονομερούς επιβολής της εκ περιτροπής εργασίας αποτελούν:
1) ο περιορισμός των δραστηριοτήτων του εργοδότη,
2) η προηγούμενη της επιβολής ενημέρωση και διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εργαζομένων, δίχως ωστόσο να απαιτείται αυτές να καταλήξουν σε συμφωνία,
3) η επιβολή να λαμβάνει τον χαρακτήρα συστήματος, αναφερόμενου στο σύνολο των εργαζομένων της επιχείρησης, της εκμετάλλευσης ή του τμήματος της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης,
4) η διάρκεια της επιβολής να μην υπερβαίνει τους εννέα (9) μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος και
5) η απόφαση του εργοδότη να κοινοποιηθεί εντός οκτώ (8) ημερών στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας.
Με τον όρο «περιορισμός της δραστηριότητας» δεν νοείται η απλή μείωση του οικονομικού αποτελέσματος της επιχείρησης, της εκμετάλλευσης ή του τμήματος της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης, η ενδεχόμενη μείωση των κερδών της ή και η ζημιογόνος χρήση της, αλλά απαιτείται ο περιορισμός του όγκου της δραστηριότητας, δηλ. η μείωση της παραγωγής ή της ανάγκης για παροχή υπηρεσιών, κατά τρόπον ώστε να προκύπτει πλεονάζον προσωπικό λόγω της μείωσης της διαθέσιμης εργασίας.
Έτσι, οι όροι και οι συνθήκες της εκ περιτροπής εργασίας (ημέρες απασχόλησης, μείωση αμοιβής κλπ.) πρέπει να είναι ευθέως ανάλογοι του είδους και της έκτασης του περιορισμού των οικονομικών δραστηριοτήτων της επιχείρησης.
Εάν δεν πληρούνται οι ανωτέρω όροι και προϋποθέσεις, δεν υφίσταται ή δεν ασκείται νόμιμα το σχετικό δικαίωμα του εργοδότη και συνεπώς η επιβολή του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας δεν πραγματοποιείται νομίμως. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η παρά τις προϋποθέσεις του νόμου μονομερής επιβολή συστήματος εκ περιτροπής εργασίας συνιστά μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του συνόλου των εργαζομένων.
- Διαθεσιμότητα μισθωτών
Σύμφωνα με το άρθρο 6 Ν. 3846/2010, οι επιχειρήσεις και εκμεταλλεύσεις, αν έχει περιοριστεί η οικονομική τους δραστηριότητα, μπορούν, αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να θέτουν εγγράφως σε διαθεσιμότητα τους μισθωτούς τους, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί συνολικά τους τρεις (3) μήνες ετησίως, μόνο εφόσον προηγουμένως προβούν σε διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων. Αν στην επιχείρηση δεν υπάρχουν εκπρόσωποι εργαζομένων, η ενημέρωση και η διαβούλευση γίνεται με το σύνολο των εργαζομένων.
Η ενημέρωση μπορεί να γίνει με εφάπαξ ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης. Η διαβούλευση πραγματοποιείται σε τόπο και χρόνο που ορίζει ο εργοδότης.
Κατά τη διάρκεια της διαθεσιμότητας ο μισθωτός λαμβάνει το ήμισυ του μέσου όρου των τακτικών αποδοχών των δύο τελευταίων μηνών, υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Μετά την εξάντληση του τριμήνου, προκειμένου να τεθεί εκ νέου ο ίδιος εργαζόμενος σε διαθεσιμότητα απαιτείται και η παρέλευση τουλάχιστον τριών (3) μηνών. Ο εργοδότης υποχρεούται να γνωστοποιεί στις οικείες Υπηρεσίες του ΣΕΠΕ, του ΙΚΑ και του ΟΑΕΔ με οποιονδήποτε τρόπο τη σχετική δήλωση περί διαθεσιμότητας, μέρους ή του συνόλου του προσωπικού.
Ενδεικτικώς, καταχρηστική μπορεί να θεωρηθεί η άσκηση του δικαιώματος αυτού όταν:
α. Ο εργοδότης θέτει σε διαθεσιμότητα εργαζομένους και ταυτόχρονα προσλαμβάνει άλλους για την ίδια εργασία.
β Ο εργοδότης – μολονότι δεν τίθεται εκ του νόμου προθεσμία προειδοποίησης του μισθωτού – γνωστοποιεί με ιδιαίτερη καθυστέρηση την πρόθεσή του περί θέσεως του εργαζομένου σε διαθεσιμότητα, με αποτέλεσμα να αιφνιδιασθεί ο εργαζόμενος, καθώς δεν μπορεί να αναζητήσει εγκαίρως πρόσκαιρη απασχόληση αλλού για τον μετριασμό των συνεπειών της διαθεσιμότητας.
γ. Ο εργοδότης θέτει σε διαθεσιμότητα εργαζόμενους για πολύ μικρά επαναλαμβανόμενα χρονικά διαστήματα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρείται άκυρη η διαθεσιμότητα και οι εργαζόμενοι δικαιούνται να λάβουν πλήρεις αποδοχές.
- Χορήγηση κανονικής άδειας εξαιτίας ιδιαίτερα σοβαρής ή επείγουσας ανάγκης της επιχείρησης
Επιτρέπεται κατ΄ εξαίρεση, η κατάτμηση του χρόνου αδείας εντός του αυτού ημερολογιακού έτους σε δύο περιόδους, εξαιτίας ιδιαίτερα σοβαρής ή επείγουσας ανάγκης της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης και μετά από έγκριση της οικείας Επιθεώρησης Εργασίας. Σε κάθε περίπτωση η πρώτη περίοδος της αδείας δεν μπορεί να περιλαμβάνει λιγότερες των έξι (6) εργασίμων ημερών επί εξαήμερου εβδομαδιαίας εργασίας και των πέντε (5) εργασίμων ημερών επί πενθημέρου.
- Χορήγηση κανονικής αδείας μετά από έγγραφη αίτηση του μισθωτού
Η κατάτμηση του χρόνου αδείας επιτρέπεται και σε περισσότερες των δύο περιόδων, από τις οποίες η μια πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον δώδεκα (12) εργάσιμες ημέρες επί εξαημέρου εβδομαδιαίας εργασίας και δέκα (10) εργάσιμες ημέρες, επί πενθημέρου, μετά από έγγραφη αίτηση του μισθωτού προς τον εργοδότη. Η αίτηση αυτή για την οποία δεν απαιτείται έγκριση από την αρμόδια υπηρεσία του ΣΕΠΕ, διατηρείται στην επιχείρηση επί πέντε (5) έτη και πρέπει να είναι στη διάθεση των Επιθεωρητών Εργασίας.
Λειτουργία πληροφοριακού συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
Αναστέλλεται έως και 10 Απριλίου 2020 η υποχρέωση του εργοδότη να καταχωρεί στο πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων, καθώς και την υπερεργασία και τη νόμιμη, κατά την ισχύουσα νομοθεσία, υπερωριακή απασχόληση. Κατ’ επέκταση αναστέλλεται αντίστοιχα έως και 10 Απριλίου η υποχρέωση καταχώρισης των αντίστοιχων εντύπων:
α) Ε4: Πίνακας Προσωπικού- Συμπληρωματικός ωραρίου
β) Ε8: Αναγγελία υπερεργασίας ή νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης
γ) Ε12 – e-ΟΙΚΟΔΟΜΩ: Αναγγελία του Απασχολούμενου Προσωπικού επί εκτέλεσης οικοδομικής εργασίας ή τεχνικού έργου.
Για το ως άνω χρονικό διάστημα, ο εργοδότης γνωστοποιεί στο πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ», συγκεντρωτικά, κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων, καθώς και την υπερεργασία και τη νόμιμη υπερωριακή απασχόληση, που πραγματοποιήθηκε εντός του προηγούμενου μήνα κατά το πρώτο δεκαήμερο του επόμενου μήνα της παρασχεθείσας εργασίας.
Η ως άνω γνωστοποίηση γίνεται μέσω των ακόλουθων προσωρινών εντύπων ειδικού σκοπού του ΠΣ Εργάνη, τα οποία παύουν να ισχύουν από τις 11 Απριλίου 2020:
Ο εργοδότης γνωστοποιεί στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» όσους εργαζομένους του έκαναν χρήση της άδειας ειδικού σκοπού. Η γνωστοποίηση αυτή γίνεται μέσω του δημιουργούμενου με την παρούσα προσωρινού εντύπου ειδικού σκοπού του ΠΣ Εργάνη «Έντυπο 11.1 – Απολογιστικό Έντυπο Γνωστοποίησης Στοιχείων Λήψης Άδειας Ειδικού Σκοπού και Συσχετιζόμενης Κανονικής Άδειας», μετά το πέρας της 10.04.2020 και σε κάθε περίπτωση μέχρι τις 15.04.2020.
Το εν λόγω έντυπο παύει να ισχύει από τις 16 Απριλίου 2020.